Κιβιέ, Ζορζ Λεοπόλντ

(Georges Leopold Cuvier, Μονπελιέ 1769 – Παρίσι 1832). Γάλλος φυσιοδίφης και ανατόμος, ιδρυτής της σύγχρονης συγκριτικής ανατομίας. Πραγματοποίησε τις σπουδές του στην Ακαδημία της Στουτγάρδης, όπου μελέτησε διοίκηση, δίκαιο, οικονομικά, φυσική ιστορία και συγκριτική ανατομία. Υπήρξε καθηγητής της φυσικής ιστορίας στο Κολέγιο της Γαλλίας, γραμματέας της Ακαδημίας Επιστημών και αξιωματούχος της Λεγεώνας της Τιμής. Ασχολήθηκε με την εσωτερική δομή των ζώων, θεωρώντας ότι ο οργανισμός αποτελεί ενιαίο σύνολο και ότι όλα τα όργανα βρίσκονται σε τέτοια ισορροπία ώστε κανένα δεν είναι δυνατόν να υποστεί μεταβολές, χωρίς να αποτελέσει αφορμή αλλαγών για όλα τα υπόλοιπα (νόμος του συσχετισμού των μερών). Διαπίστωσε επίσης ότι τα διάφορα όργανα έχουν διαφορετική σημασία, ανάλογα με τη σταθερότητα της μορφής τους (νόμος της υπαγωγής των μερών). Ο Κ. διαίρεσε το ζωικό βασίλειο σε τέσσερα φύλα (τα οποία στη συνέχεια ονομάστηκαν τύποι), με βάση διαφορές της δομής του σκελετού και των οργάνων: σπονδυλωτά, μαλάκια, αρθρωτά και ακτινωτά. Στα σπονδυλωτά περιέλαβε τα μαστοφόρα, τα πτηνά, τα ερπετά, τα αμφίβια και τα ψάρια από την ταξινόμηση του Λινναίου, ενώ στους άλλους τρεις τύπους –περισσότερο ανομοιογενείς και φυσικούς– κατέταξε τα σκουλήκια, τα έντομα και τα υπόλοιπα ασπόνδυλα, που είχαν ταξινομηθεί από τον Κάρολο Λινναίο και τον Ζαν-Μπατίστ Λαμάρκ. Με το έργο του Το ζωικό βασίλειο (1815-17), ο Κ. έφτασε στην ταξινόμηση μέχρι τα γένη και τα είδη. Παρά τις ανακρίβειες και τις ατέλειες (κυρίως όσον αφορά τα ασπόνδυλα), το πόνημα αυτό αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια φυσικής ταξινόμησης των ζώων και ισχύει, σε γενικές γραμμές, ακόμα και στις ημέρες μας. Ο Κ. υπήρξε ο πρώτος που ασχολήθηκε με την παλαιοντολογία. Στο έργο του Έρευνες για τα απολιθώματα των τετραπόδων (1812) περιέγραψε και ανασύνθεσε ζώα που είχαν εκλείψει με τη μελέτη λίγων μερών του σκελετού, κατορθώνοντας να αποδείξει ότι στις περασμένες γεωλογικές περιόδους τα ζώα ήταν διαφορετικά από τα σημερινά. Παρατήρησε, επίσης, ότι τα παλαιότερα απολιθώματα βρίσκονταν σε κατώτερα στρώματα, ενώ τα νεότερα σε ανώτερα στρώματα. Υπήρξε από τους πρώτους επιστήμονες που πρότεινε ότι η τοποθέτηση των απολιθωμάτων στα πετρώματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό του γεωλογικού χρόνου. Το προϊστορικό ιπτάμενο ερπετό πτεροδάκτυλος αναγνωρίστηκε και έλαβε την ονομασία του από τον Κ. Υποστηρικτής της σταθερότητας των ειδών και αντίθετος προς τη θεωρία της εξέλιξης (για λόγους επιστημονικού θετικισμού και προσκόλλησης στην επικρατούσα άποψη της εποχής του), ο Κ. νόμισε πως βρήκε κάποια συμφωνία μεταξύ των διαφόρων απόψεων. Στο έργο του Οι εγκαταστάσεις στην επιφάνεια της υδρογείου (1825) υποστήριξε τη διαδοχή διαφόρων δημιουργιών που εναλλάσσονταν με εδαφικές ανακατατάξεις, οι οποίες υπήρξαν καταστροφικές για τα προϋπάρχοντα είδη (θεωρία της καταστροφής). Τελικά, η αποφασιστική αντίθεση του Κ. στη θεωρία της εξέλιξης προκάλεσε την καθυστέρηση της ανάπτυξής της κατά πενήντα χρόνια (από το 1809 –που έκανε την εμφάνισή της με τον Λαμάρκ– έως το 1859, που διατυπώθηκε συστηματικά από τον Δαρβίνο). Ανεξάρτητα από τις επιστημονικές του απόψεις, η θητεία του Κ. σε υψηλά εκπαιδευτικά αξιώματα βοήθησε στη βελτίωση της παιδείας στη Γαλλία. Ο Κ. συνέβαλε στην επέκταση της συλλογής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Γαλλίας, ενώ το έργο του θεωρείται κεφαλαιώδες για της εξέλιξη των φυσικών επιστημών. Μετάλλιο με τη μορφή του Γάλλου φυσιοδίφη Κιβιέ.